Precies een maand geleden, in de nacht van 13 op 14 maart, sloeg bij mij een heftige griep toe. Het was te kort na het begin van de corona-uitbraak om serieus te worden genomen, maar later begreep ik van de huisarts dat mijn symptomen wel degelijk wezen op COVID-19. Overdag was ik dodelijk vermoeid. ’s Nachts werd ik een paar keer badend in het zweet wakker. En bovenal, ik verloor mijn reuk en smaak.
Dat gaf de doodsteek aan mijn hedonistische levensstijl. Twee weken lang begon mijn dag niet met een cafe cortado met suiker, een croissantje met boerenjoekel kaas, een geroosterd broodje met paté en eentje met serranoham. Nee, ik dronk met tegenzin thee, of een glas sap omdat me dat gezond leek. De structuur van vast voedsel kon ik nauwelijks verdragen. Avondeten was een helse opgave.
Na een dag of tien kreeg ik weer zin in zoetigheid, pannenkoeken met stroop. En nog een paar dagen later genoot ik weer van vet en hartigheid, eieren met uitgebakken spek. In de daaropvolgende dagen kwam het weldadige genot van ochtendkoffie en broodjes terug.
Wat ik niet aan de huisarts vertelde, want voor je het weet staat er iets geks in je elektronische dossier, was dat met smaak en geur ook mijn lustgevoelens verdwenen waren. Het lijkt mij niet nodig om hier al te diep op in te gaan, maar kortgezegd kwam het erop neer dat geen enkele prikkel mij seksueel op kon winden.
Ik zou hier niet over hebben geschreven, ware het niet dat die afwezigheid van smaak en lust nog een ander, onverwacht, gevolg hadden. Als ik op de bank in onze huiskamer lig, zie ik mijn drie favoriete kunstwerken. (Zie de foto.) Het meest linkse werk is een ets van Huug Pleysier. Daarnaast hangt een werk van Thomas Raat. Het rechter werk is een linosnede van Peer de Wit. De aanblik van die werken is immer behaaglijk, maar die behaaglijkheid verdween totaal tijdens mijn griepdagen. De werken werden vlak, verloren hun diepte, hun bekoring.
Uiteraard kon ik nog prima uitleggen waarom de werken interessant zijn. Het werk van Thomas Raat, mijn favoriet der favorieten, zit in een oude lijst. Raat koopt via Marktplaats ingelijste reproducties van tekeningen van hertjes die Han van Meegeren maakte toen hij tekenles gaf aan Juliana. Van de reproducties maakt Raat nieuwe kunstwerken, onder andere voor de Nederlandse ambassade in China. In de oude lijst plaatst hij glas dat hij aan de achterkant beschildert met een boekomslag uit het begin van de twintigste eeuw, ontdaan van de letters, en vergroot tot het formaat van de lijst. Daarom past dit werk perfect bij mij. Ik ben graficus, dol op boeken, had in mijn jonge jaren plakboeken van ons koningshuis, en onze woning is volledig ingericht met hergebruikte spullen.
Maar, hoe boeiend dit ook klinkt, het was voor mij niet de reden om het werk te kopen. Ik heb het gekocht omdat ik het zag hangen in een galerie en onmiddellijk bevangen was door de kleuren, de verhoudingen en contrasten. Dit werk moest ik hebben. Pas toen ik in het atelier van Raat kwam, vertelde hij me de achtergrond van het werk.
Na de smaak, kwam ook het zoet van de lust terug, en daarmee de genotvolle ervaring van mijn kunstwerken.
Hedonisten, zoals Michel Onfray en ik, geven het lichaam, en de daarbij behorende zinnelijkheid, een centrale plaats in het menselijke begripsvermogen. Onze ratio functioneert slechts zolang deze innig is verstrengeld met tast, smaak, geur en lust. De werkelijkheid die we via zien, horen en denken ervaren is veel schraler dan de werkelijkheid die we voelen met onze vingers, opsnuiven en proeven. Een wereld waarin je elkaar niet kunt verleiden, zoenen of omhelzen, en zelfs geen hand kan geven, is een wereld waarin mensen elkaar hoogstens oppervlakkig kennen.
Esthetiek bestaat niet zonder de lust.
Een kunstwerk bespreken terwijl je ernaar kijkt, is als uitleg geven aan je handelingen terwijl je vrijt. Het kan beslist geen kwaad om over kunstwerken, of seks, te lezen en te spreken. Dit kan de hevigheid van de ervaring zelfs versterken. Maar, als je er oog-in-oog mee staat, moet je je door lust laten overweldigen om een kunstwerk in maximale hevigheid te ervaren.
Terwijl ik de theorie kende, was er een ontwrichtende griep nodig om dit volledig te begrijpen. Kunstwerken worden interessant en mooi door uitleg. Kunstwerken worden subliem dankzij de lust. Het verschil tussen het schone en het sublieme is het erotische.
Het werk van Peer de Wit kocht ik voor acht euro op de Koningsmarkt in Haren. De verkoper had een nieuwe bank gekregen, en het werk sloot qua kleur niet langer aan. Eenmaal thuis haalde ik de linosnede uit de lijst. Het bleek om een nul-druk te gaan, een eerste druk om ter beoordeling op te sturen naar een galeriehouder. Onderaan stond in potlood de titel van het werk: Der Tod und das Mädchen. Dat veroorzaakte een reeks aan associaties, en overspoeld door de klanken van Schubert werd ik verliefd.
Toen ik het werk ter bescherming in een map stopte zag ik dat op de achterkant eveneens Der Tod und das Mädchen was geschreven. Maar daarboven stond, doorgestreept, La Dame Erotique.
Subliem.