Ik kom net onder de douche vandaan. Dat is voor mij een van de meest gelukzalige momenten van de dag. En als ik er echt van wil genieten ga ik eerst een rondje hardlopen. Daarna stap ik dan onder de douche. Een grote douche, met heel veel water, en een geiser die ik weet niet hoeveel liter warm water per minuut levert zodat ik nooit het gevoel heb dat er ergens een koud straaltje tussen zit. En ik douche lang, heel lang, want dat gelukzalige gevoel wil ik vasthouden. Liters drinkwater, heel veel gas, op jaarbasis een belachelijke verspilling en veel te hoge emissie voor het dagelijkse genotskwartiertje van een filosoof. Houdt dit beeld even vast. Gisteravond was in De Wereld Draait Door een neuropsychiater te gast. Damiaan Denys is gespecialiseerd in de behandeling van dwangneurosen. Hij behoort, zoals Matthijs van Nieuwkerk zei, tot de voorhoede van het wetenschappelijke onderzoek op dit gebied. Denys behandelt dwangneurosen door een elektrode in te brengen in het hersengebied dat voor de dwanghandelingen verantwoordelijk is. Onder de schedel wordt een batterij geplaatst die de elektrode van stroom voorziet. De elektrische activiteit van de elektrode zorgt ervoor dat de activiteit in het hersengebied verandert waardoor de dwanghandelingen sterk afnemen. “De eerste resultaten waren,” zo sprak Denys, “hoopvol.” En Denys verhaalde uiteraard over patiënten die nu slechts een of anderhalf uur per dag verloren aan hun dwangneurose, tegenover soms wel tien uur voor de operatie. Het levensgeluk van deze mensen, die in de reguliere psychiatrie waren uitbehandeld, nam zienderogen toe. Prachtig. Een ieder die genot hoog in het vaandel heeft staan, kan niet anders dan dergelijk onderzoek toejuichen.
Toch was Denys niet onverdeeld gelukkig met de resultaten. Bij een meisje had de behandeling geen effect. Dat wil zeggen, geen effect op haar dwanghandelingen. Het meisje voelde zich echter wel gelukkiger dan voor die tijd, ze was gewoon blij! “Toen,” sprak Denys, “hebben we gezegd, we gaan toch een ethisch standpunt innemen.” En hij en zijn team besloten de elektrode weer te verwijderen, omdat “wij als psychiater niet gemaakt zijn om u gelukkiger te maken, wij zijn er om u van uw klachten af te helpen. Dus wat gaan we doen? We gaan het uitzetten, en we zoeken een ander proces om toch die klachten trachten te doen afnemen.” De uitspraak “we gaan een ethisch standpunt innemen” kan twee dingen betekenen. Ten eerste kan het betekenen dat er een standpunt moest worden ingenomen van ethische aard, een standpunt dat betrekking had op het goede leven. Ten tweede kan de uitspraak betekenen dat een ethisch correct standpunt moest worden ingenomen. Denys heeft een standpunt ingenomen over het goede leven van zijn patiënte, maar de grote vraag is of het een correct standpunt is. Waarom zou je een elektrode die iemand gelukkiger maakt verwijderen? We koppelen ons voortdurend aan apparaten die ons prettiger doen voelen. Auto’s, horloges, televisies, golfclubs, laptops, boeken, senseo’s en mobiele telefoons prikkelen onze genotcentra en maken het leven een stuk aangenamer. En nu is er een apparaat dat onder onze schedel zit en ons gelukkiger maakt, en dan mag het niet?! Wat voor ethische theorie heeft Denys tevoorschijn gehaald om zijn standpunt te rechtvaardigen? In ieder geval niet het utilisme. In ieder geval geen theorie die zegt dat het je menselijke taak is om te genieten en te laten genieten. Haal nu het beeld van de douchende filosoof even terug. Stel dat een elektrode hetzelfde effect zou hebben als mijn doucheritueel, maar voor nog geen 1 procent van de emissie (en stel ook dat u er van overtuigd bent dat verlaging van emissie essentieel is voor het geluk van toekomstige generaties). Moet Denys bij mij een elektrode plaatsen? Natuurlijk moet hij die plaatsen. Een lange warme douche is een hopeloos verouderd, vervuilend ritueel uit een tijdsgewricht waarin men de hersenen een mythische status gaf als zetel van de ziel, geest en persoonlijkheid. Terwijl wij allang weten dat de hersenen een doodnormaal orgaan zijn, waar een hoop vreugde, genot en geluk aan te beleven is. Dus plaatsen die elektrode! Misschien moet Denys in dat magnifieke orgaan van mij zelfs twee elektroden plaatsen, als daarmee het genotseffect verdubbeld wordt, met zo’n batterij uit een roze konijntje dat heel lang en gelukzalig neurotisch doortrommelt.