Ooit is bedacht dat communicatie het best te begrijpen is als het versturen van brieven. Er is een zender die een boodschap verstuurt aan een ontvanger die de boodschap moet ontcijferen. Daarna wordt de ontvanger de zender, en omgekeerd, en vliegt er een nieuwe boodschap over. Ik heb geen idee wie dit triest armoedige beeld van communicatie verzonnen heeft, maar ik moet er niet aan denken dat ik met haar of hem een intiem gesprek heb, waarbij onze hoofden naar elkaar neigen, onze handen elkaar raken, soms licht, soms wat langer en steviger, onze stemmen luider en dan weer fluisterend, onze ogen groot verrast of spiedend om ons heen kijkend. Wat voor afstandelijke flapdrol zou dat durven vergelijken met het versturen van brieven?
Het doet me denken aan het tv-programma First Dates, waarin mensen een blind date hebben onder het toeziend oog van de camera, en dus van honderdduizenden kijkers. Waaronder ikzelf. Soms bedenken de dates van tevoren wat ze gaan zeggen tegen hun blinde. Het ergste wat dan kan gebeuren is dat ze het ook daadwerkelijk zeggen, terwijl je als kijker al minuten lang met plaatsvervangende schaamde zit te hopen dat ze het voor zich houden. Maar nee, de boodschap is al geschreven, dus moet worden verstuurd: “Ze moet me maar nemen zoals ik ben…” Maar zoals je bent, ben je niet zo aantrekkelijk als je zou kunnen zijn, en dus: “Wil ik je nog best een keer zien, maar dan meer als vrienden. Ik voel geen vonk. Snap je?” Deze laatste boodschap komt meestal over.
Vlucht zo snel je kan als een cursusleider aan komt zetten met een verhaal over zender, boodschap en ontvanger. Het kan wellicht een aardig begin zijn als de cursus over het schrijven van brieven of folders gaat, maar in alle andere contexten is het een aperte leugen.
Communicatie is complexer dan we twintig jaar geleden dachten. Een gesprek bestaat niet uit boodschappen die over en weer vliegen. Mensen reageren, anticiperen, zeggen vaak “hè?”, gebruiken hun wenkbrauwen om bij de ander de balans te verstoren, laten stiltes vallen, verbeteren, praten door elkaar, raken elkaar aan, lachen of juist niet en moeten plotseling naar de wc. Twee mensen die met elkaar spreken staan niet los van elkaar, maar zijn verstrengeld, zo innig verstrengeld dat ze opgaan in elkaar, hun geesten niet langer onafhankelijk van elkaar functioneren. Communicatie is een kwestie afstemming en verstrengeling, of, zoals het in de filosofische literatuur heet: attunement.
Er is slechts één mogelijkheid om goed te begrijpen wat attunement is: ga op Argentijnse tangoles. Althans, sinds ik bij Rob en Inez tangolessen volg, begin ik iets van dit concept te begrijpen. Bij Argentijnse tango leun je, licht, tegen elkaar. De een leidt, de ander volgt. Maar de leider moet de volger voelen, hoe de balans is, welke vervolgpassen wel en niet mogelijk zijn, waar ruimte is en hoe de dans op de muziek kan aansluiten. De volger anticipeert op de leider, is iets trager en daardoor eleganter, maakt passen af, en loopt, ondanks het anticiperen, niet op de zaken vooruit. Een Argentijnse tango maak je samen. Het domste wat je als leider kunt doen is van tevoren passen bedenken, en die daadwerkelijk uitvoeren. Het kan je van de dance-zone in de friend-zone doen belanden.
Mijn vrouw, Dorine, en ik hebben snel geleerd dat het contraproductief is om over danspassen te discussiëren. Soms klinkt er een “Huh,” een “Zouden we niet…” of een “Als jij iets meer…”, maar de beste manier blijft proberen met kleine variaties tot het goed voelt. En als het goed voelt, dan klopt het ook.
Met enige jaloezie kijk ik naar Rob, als hij met Dorine danst. Op de een of andere manier stemt hij moeiteloos effectief op haar af, en worden bewegingen die bij mij hakkelig en hoekig zijn, vloeiend en elegant. Ze lijkt ook gemakkelijker te draaien als Rob haar in handen heeft, en als ze een pas zet die volgens mij fout is, neemt Rob de pas over in een figuur dat alles er nog mooier uit laat zien. Robs afstemming, attunement, is oneindig veel beter dan die van mij. Ik zit nog teveel vast in patronen, stappen, tellen, danspassen. Rob voelt, drukt licht, maakt evenwicht, versnelt, vertraagt, verandert zijn grip en maakt van vergissingen nieuwe schoonheid. In Argentijnse tango zijn er geen zenders en ontvangers. Je bent innig met elkaar verstrengeld, en danst, als het goed is.
Daarom moet je stilletjes verdwijnen als je op een communicatietraining duidelijke regels en heldere patronen leert. Zoek liever iemand om dansend in op te gaan.
“Met Rob lukt het wel,” verzucht Dorine.
Gelukkig kunnen we er thuis samen goed over praten.
コメント